– डम्बर थामी ‘अनुपम’/
हिजो वर्षाको भेल झैं उर्लिएको । र आज लमतन्न सुतेको क्रान्तिको कुरा गर्दैछु ! यानेकि लेख्दैछु । किनकि जिन्दगीको मेरो आर्जन । सुनका थैलाहरू नै यही हो ! जो शरीरभरि छर्रा भएर बिझिरहेछन । शरीर चल्मलाउँदा काँडाले झैं घोचिरहेछन । माफ गर्नुहोला । टेढा कुरा गर्यो नभन्नुहोला ! मेरो कलमको नीब विगतभन्दा आगतमा झन् तीखो हुन थालेछ । यसले पनि बिझायो नभन्नुहोला । (क्रान्तिलाई बीच भंगालोमा छाड्ने ठेकेदारहरूलाई बिझाउनु पनि पर्छ) । चिहानमा बिहान खोज्नेहरूको कर्म यस्तै रहेछ ! आफैंलाई खाल्डो खनेर पुर्नको लागि कोदाली बोकेर हिंड्नेहरूको मर्म यस्तै रहेछ ! क्रान्ति लमतन्न पर्दा तक… । सहयोद्धाको चिहानमाथि सुसेल्ने धर्म यस्तै रहेछ ।
अँ ! विगत अलिकति कोट्याउँछु । कुटोले कमेरो माटो कोट्याए झैं ! खाटा बसिसकेको घाउ कोट्याउँदा त उकुच पल्टेला ! उकुच पल्टेर आउने भोगाइहरू । र वेदनाहरू सपना जस्तै आनन्ददायक नहुँदोरहेछ । तर सहन गर्ने साहस गर्दैछु । नयाँ जोश बोकेर हिंडेको लक्का ठिटो । छापामार गुरिल्ला बन्न हिंडेको एक वर्ष पनि नबित्दै ! तत्कालीन सरकारले चलाएको “किलो सेरा टू ” नामक ज्यानमारा अप्रेसनको बिगबिगी ! मृत्यु नाचेको प्रत्येक पल । सिन्धुपाल्चोकको राम्चेमा क. किरण र क.क्षीतिजको हत्या भएको बखत। जहाँ क. रामजी बालबाल बाँचेका थिए ! (उनको पनि सिराहाको बन्दीपूर मोर्चामा शहादत भईसकेको छ । जो पछिल्ला दिनहरूमा एम्बुस टाईगरको रूपमा कहलिए ।) यही चुनौतीलाई चिर्ने नयाँ रणनीतिक सामर्थ्य जुटाउने जिल्ला पार्टीको प्रयास । नयाँ शिराबाट टुंगिएको बैठकको भाव ! जुन बैठक सिन्धुपाल्चोकको ईर्खुमा भएको थियो ! दावा दाइ र प्रविणा दिदीको गाउँमा भएको त्यो बैठकको आवेगाभाव । फौजी प्रतिरोधको ढोकाहरू खोल्ने मुख्य रणनीतिक मक्सद । नयाँ रक्त सन्चार भएको अनुभूति । अनि सहयोद्धाहरूको हत्याको बदलाभाव बोकेको सिन्धु-दोलखाको एउटा टुकडी । नयाँ फौजी रणनीति अंगालेको लाल दस्ता । ईर्खु, कुबिण्डे हुँदै नौबीसेमा एक छिन सुस्ताउँछ । जहाँ क. क्षितिजको शहादतको आलो घाउ बोकेर आमा विह्वल अबस्थामा हुनुहुन्थ्यो । आफ्नो सन्तान गुमाउनु पर्दाको पीडा कुन आमालाई हुँदैन र ? तर आमा अदम्य साहस बोकेर सम्हालिनु भएको थियो । आमासँग एकछिन कुराकानी गरेपछि हाम्रो यात्रा सोझिन्छ । नयाँ योजनाको दस्तावेज बोकेर टुकडीको कमान्ड गरेकाछन गंगा कार्की ( क. विश्व) ले ! टोलीमा अरू हामी छौं क. भीमसेन, क. हिमाल, क. अस्मिता, क. अजित, क. विशाल, क. प्रभात, क. निशा, क. झिल्को, क. शरद र म ! जम्मा एघार जनाको टोली (त्यति बेलासम्म दोलखाको पूर्णकालिन कार्यकर्ता जम्मा १० जना मात्रै थियौं । त्यसमा पनि क. प्रताप, क. पूर्ण र क. हेम जेलमा हुनुहुन्थ्यो।) भर्खरैआएको हरियो छापामार ड्रेस । रातो तारा अंकित टोपी सबैले लगाएका छौं। प्राविधिक ज्ञानमा अब्बल दख्खल राख्ने क. अजितले बोकेकाछन १२ किलोको सिलिन्डर माइन । भर्खरै आएको नयाँ प्रविधिले आकाशमा उचालेको छ हामीलाई ! त्यसले कत्तिको प्रभावकारी काम गर्छ । परीक्षण गर्न बाँकी नै छ व्यबहारमा । किसानहरूको कृषि उत्सव लाग्ने यो समयमा घाम निकै चर्किएको छ ! तर किसानहरू मानो खाएर मूरी उब्जाउने बेला भएकोले खेतबारीमा काम गरिरहेका भेटिन्छन ।
दुश्मनका कयौं बार बन्देजलाई छिचोल्दै । घेराहरू तोड्दै आईपुगियो सिन्धुपाल्चोकको डाँसे ( डाँसे सिन्धुको एउटा गाउँ, पेमा लामा क. झिल्कोको गाउँ । तत्कालीन हाम्रो आधार ईलाका जस्तै।) एक रात त्यहीँ विश्राम लिएपछि झरियो चौंरीखोला । (जहाँ चार जिल्ला सिन्धुपाल्चोक-काभ्रेपलान्चोक -रामेछाप र दोलखाको सिमाना पर्छ ) । जिलेटिन हानेर माछा मारियो । अनि उकालो लागियो र कल्लेरी माया मिसको घरमा गएर माछा पकाएर खाईयो। त्यो रात त्यहीँ सुस्तायौं । त्यसपछि हाम्रो यात्रा ठेकालाघ्यू-सासिम-ढुंगे हुँदै बेरोकटोक अघि बढ्यो । अनि पुगियो फस्कु मीत बुबाको घर । (मीत बुबा-आमाले औधी माया गर्नुहुन्थ्यो । जाने बित्तिकै गाला सुमसुम्याउनु हुन्थ्यो । भोक लाग्यो होला भनेर खाना बनाई हाल्नुहुन्थ्यो । आफ्नो वर्गप्रति अगाध प्रेम थियो । वहाँहरूको गुणलाई पनि जिन्दगीभर बिर्सन सक्दिन। व्यबस्था त केहीको लागि फेरियो । वहाँहरूको लागि कहिल्यै फेरिएन ।) बुबा-आमासँग एकछिन भलाकुसारी गरेपछि लाग्यो हाम्रो टोली फस्कुको ओरालो । ओरालो झर्दै गर्दा पानी पर्यो । चिप्लो बाटो । चूक घोप्ट्याए जस्तो अँधेरी रात । अनि थकाईले लखतरान परेको ज्यान । बाटामा चिप्लिँदै-निदाउँदै हिंडियो । रातभरिको हिंडाईपछि बल्ल पुगियो पवटी एक समर्थकको घर !
दिनभरि सेन्ट्रीको व्यबस्था मिलाएर पालैपालो सुतियो । किन हो किन शरीरमा पटक्कै जाँगर उम्रेको थिएन । कैयौं दिन कैयौं रात हिंडियो । भोकै, प्यासै हिंडियो । यस्तो कहिल्यै भएको थिएन । तर पनि निश्चित गन्तव्यमा पुग्नु नै पर्ने थियो ! आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्नुपर्ने नै थियो । समयले हामीलाई बेस्सरी धकेलीरहेको थियो । २०५५ साल असार ५ गते । बेलुकीको खाना खाएर धर्तीलाई अँध्यारोको साम्राज्यले छोपेपछि बाटो लागियो । सबभन्दा अगाडि मै हिंडेको थिएँ । एवं रीतले चरंगे खोला तर्दै तामाकोशी नयाँ पूलतिर लागियो । पूरानो बजार नजिकै टोली अडियो । म नयाँपूल बजार चेक गर्न अघि लागें । एकादुई पसल बाहेक सबै बन्द भईसकेका थिए । जिरीका बसहरू रहस्यमयी ढंगले पार्किङ गरिएका थिए । तर खतराको संकेत तत्काललाई केही नदेखिए जस्तै लाग्यो । फौजी ज्ञान र सर्वीलेन्सको तर्तीबको अभाव पनि हुन सक्ला । मेरो नांगो आँखाले केही पत्ता लगाउन सकिन । अनि अरू टोली लिन फर्किएँ । जब बजार कटेर पूल तर्न लागेका मात्र के थियौं । म पूलको बीचौंबीच मात्र के पुगेको थिएँ । गोली वर्षिन थाल्यो असिना वर्षीय सरि । एक प्रकारको भीषण रणसंग्राम मच्चियो । वातावरण कोलाहलमय भयो । कान कानबाट गोलीहरू आगोको फिलिंगा झैं सुईँकिए । जीउभरी बारुदको गन्ध आउन थाल्यो । त्यतिकैमा क. विश्वले कटुवा पेस्तोलबाट फायरिङ गर्नुभयो । र फायरिङ कासन गर्नुभयो । क. अस्मिताले झोला फाल्नुभयो । क. अजितले माइन विछ्याउँदै हुनुहुन्थ्यो । तर तार चुँडिएको हुँदा काम गरेन । मैले सँधै एउटा टूटू राइफल बोक्थें । त्यतिबेला क. विशालको हातमा थियो । त्यसको प्रभावकारी फायर हुन सकेन । उनीहरूले खैलाबैला गर्दै अश्लील गाली गलौज गर्दै हजारौं गोलीहरू वर्षाईरहे । हजारौं गोलीका राता-राता, ताता-ताता पर्राहरू बीच हाम्रो टोली छिन्नभिन्न भयो । हामी माथि डाँडामा नपुग्दासम्म गोली चलिरह्यो । सालका पातहरू झरिरहे । सालका सुकेका पातहरू स्यारस्यार कराईरहे । को को साथी ढले थाहा भएन । गोलीहरू अझै पड्कीरहेका थिए । अन्यौलताको भूमरीमा लपेटिँदै लागियो सुरक्षित स्थानतिर ।
हिंड्दा-हिंड्दा उज्यालो हुने बेलामा भीरकोट कृपाश्वर सरको घरमा पुग्यौं । उज्यालो भईसकेपछि वहाँलाई बुझ्न पठाउँदा एक जना ढलेको खबर ल्याए । छोटोमोटो साथी ढलेको र पुलिसले अनुहार नचिन्ने गरी जिल्साएको खबर आयो । हामी झन अकर्मण्यतामा पर्यौं । पछि थाहा भयो क. भीम प्रसाद शर्मा (शरद) को शहादत भएछ । एक जना साथी मात्रै ढलेको खबर आयो । अरू साथीहरू कता लागे केही पत्तो भएन । सम्पर्क माध्यम पनि केही भएन । तर मेरो घरमा चाहिँ म आफैं मरेको खबर गएछ । बुबा-आमा, भाइ-बहिनी सार्है पीडामा परेछन । केही जोरीपारीहरू हाँस्दै हिंडेछन । तर बुबा-आमा क्रान्तिलाई बुझ्ने । बलिदानको अर्थ बुझ्ने हुनु भएकोले पार्टीको आधिकारिक जानकारीको प्रतीक्षामा हुनुहुँदोरहेछ । साथीभाइ, ईष्टमित्र, आफन्तजन सबैले सहिदको कोटामा नाम चढाईसकेछन । क. हिमालले एउटा चिट्ठी लेखेका रहेछन् । ” डम्बरको शहादत भएको खबर घरमा पठाउनु र क्रीया खर्च रू.३०००/- हजार पनि पठाउनु ।” यो चिट्ठीले साथीहरूमा पनि अर्को तरंग पैदा भएछ । यसरी हामी छिन्नभिन्न हुँदा क. भीमसेन र क. हिमालको एउटा टोली । क. अजित र क. अस्मिताको एउटा टोली । क. झिल्को एक्लैको टोली । क. विश्व, क. विशाल, क. प्रभात, क. निशा र मेरो एउटा टोली । हामी यसरी छिन्नभिन्न भयौं । त्यसपछि क. विश्व पूर्वतिरै लागे । हामी ओखलढुंगा जिल्ला पार्टीका साथीहरूसँग केही समय रह्यौं । क. वसन्त (उनको उदयपुरको तावाश्रीमा शहादत भईसकेको छ ।) क. बीनीता, क. महेन्द्र श्रेष्ठ (उनी फौजी र प्राविधिक रूपमा धेरै प्रतिभाशाली थिए । पछि उनको पनि ओखलढुंगामै शहादत भयो ।) लगायत कमरेडहरूसँग रह्यौं । र पछि पार्टी सम्पर्कमा आयौं । पछि सुक्ष्म ढंगले बुझ्दा थाहा भयो कि हाम्रो जनशक्ति । हतियारको अबस्था । हाम्रो नफ्री । दोलखाको मुख्य नेतृत्व सहित सम्पूर्ण फोर्स । सबै थाहा भएर एम्बुसको योजना बनेको रहेछ । दोलखा जिल्ला पार्टीलाई नै सखाप बनाउने योजना रहेछ । अझ हामी त कमजोर घेरामा परेछौं । मुख्य एम्बुस त पूरानो बुस्ती सत्तरी गोलाईमा रहेछ । किनकि हामीले प्रयोग गर्ने पूरानो मुख्य बाटो त्यही थियो । केही फटाहाहरू गंगा कार्की र शंकर लामाको लास हेर्न नयाँ पूल बजारमै बसेका रहेछन ।
पुनः स्मरण :
यो घटनामा जीवित कमरेडहरू मध्ये क. विश्व नेकपाका पोलिट ब्यूरो सदस्य छन । क. भीमसेन पनि नेकपाका केन्द्रीय नेता छन । २०७२ सालको संविधान सभाको चुनावको प्रत्यक्ष उम्मेदवार हुन । क. अस्मिता दुई पटक सांसद र राज्य मन्त्री समेत भईसकेकीछन । क. विशाल पनि प्रदेश सांसद छन । क. अजित पनि २०६४ सालको संविधान सभाको चुनावमा सांसद भईसकेकाछन । क. झिल्कोको शहादत भईसकेको छ । क. प्रभात निर्माण व्यबसायी हुन । क. निशा (लक्ष्मी थामी) निङ्लेनी र फलेक बिसौनीको खस्रु बोक्दाबोक्दै परिवर्तनको निम्ति हिंडेकी । थामी समुदायकी साहसी छोरी हुन् । २०५४ फाल्गुनमा पूर्णकालिन भएकी दोलखा जिल्लाको पहिलो महिला छापामार हुन । अहिले उनी गुमनाम जस्तै छिन । म अहिले आफ्नो गर्जो टार्न विदेशी भूमीम जोतिंदैछु । आखिर मुक्ति त सीमित मालिकहरूको लागि मात्रै आयो । हामी त घुम्दै फिर्दै रुम्जाटार न हो ।
हाम्रो मूल्यांकन इतिहासले गर्छ भन्ने विश्वास थियो । तर त्यो इतिहास कहिले र कसरी कुन रूपमा आउँछ हेर्न बाँकी नै छ । त्यो एक भुल्को इतिहास र आङमा लागेको एक झुल्को घामले बताउला….. ।
दिनाङ्क : २५ मई २०२०/ पराईभूमी
Facebook Comments Box
